در دوره جانشینان نادرشاه بر خراسان چه گذشت؟/ سال‌های پرآشوب و متلاطم تاریخ ایران

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) پس از قتل نادرشاه روزها و سال‌های پرآشوب و متلاطمی برای خراسان فرا رسید و رقابت و کشاکش میان مدعیان قدرت در خانواده نادر و تلاش حامیان صفویه برای به تخت نشاندن بازمانده‌ای از این خاندان، ضعف حکومت مرکزی و عدم ثبات وضعیت سیاسی را به دنبال داشت. از دست دادن بخش‌های وسیعی از شهرها و مناطق فرمان افشارها، عدم اطلاعات برخی حکام محلی از حکومت مرکزی و اعلام استقلال آن‌ها و لشکرکشی‌های سه‌گانه احمدشاه دژانی به خراسان از پیامدهای این وقایع بود که در کتاب «تاریخ سیاسی خراسان در دوره جانشینان نادرشاه افشار» مورد بررسی قرار گرفته است.  در بخش اول کتاب که به خراسان اختصاص دارد موقعیت جغرافیایی خراسان و اوضاع سیاسی خراسان در دوره نادرشاه بررسی شده است. بخش دوم (علیقلی‌خان عادل‌شاه)  آغاز ستیزه‌های محلی به موضوعاتی چون اقدامات علیقلی‌خان پس از دست‌یابی به قدرت، آغاز شورش‌های منطقه‌ای و کشاکش رقیبان خانگی می‌پردازد. بخش سوم دوره اول حاکمیت شاهرخ است و به عوامل اصلی روی کار آمدن شاهرخ، تنش میان دو جناح (شاهرخ - سید محمد متولی) و سرنگونی شاهرخ پرداخته است. بخش چهارم کتاب در سه فصل تعریف شده است: فصل اول پیشینه خانوادگی، فصل دوم جلوس شاه سلیمان ثانی و فصل سوم تضادهای ایلی و سقوط شاه سلیمان ثانی است. بخش پنجم کتاب دوره دوم حکومت شاهرخ است و در دو فصل شاهرخ و اختلافات خانوادگی و افشاریه و درانی‌ها را مورد بررسی قرار داده است. بخش ششم با تاملی بر افشاریه و قاجاریه در دو فصل، فصل اول آقامحمدخان و مسئله خراسان و در فصل دوم فتحعلی شاه و آخرین بازماندگان افشاریه پرداخته است. کتاب حاضر از آنجا نشات گرفته است که تاکنون پژوهش مستقل و کاملی درباره این دوره تاریخی انجام نشده بود، در صورتی که به جز اهمیت خراسان به عنوان یکی از مهم‌ترین ایالت‌های ایران، دوره حکومت جانشینان نادر، تا دست یافتن قاجارها به خراسان، قسمتی از تاریخ پرتلاطم و ناآرام ایران است که مطالعه آن برای شناخت و درک بهتر گذشته تاریخی ایران، و به ویژه تاریخ محلی این سرزمین ضروری است. با قتل نادرشاه (1160 ق) دوره پرفراز و نشیب کوتاه پادشاهی او به پایان رسید و یک باره، دستاوردهای او که با دشواری و هزینه بسیار حاصل شده بود، نابود شد. سرزمین‌های وسیعی که به تصرف نادر آمده بود به سبب ناتوانی جانشینان او، عدم انسجام و استحکام سازمان‌های حکومتی، رقابت‌های دائمی خانواده او با یکدیگر و همچنین کشاکش رقبای سیاسی و حاکمان محلی و رهبران ایلات، از اختیار حکومت مرکزی خارج شد و اوضاع سیاسی تا حدی به وخامت گرایید که جانشینان او نهایتا ناچار شدند به حکومت بر بخش‌های کوچکی از خراسان با مرکزیت مشهد بسنده کنند. همین دوره حکومت جانشینان نادرشاه موضوع اصلی این اثر است که به بررسی وقایع تاریخی خراسان پس از قتل او از سال 1160 ق/ 1747 م تا 1218 ق/ 1803 می‌پردازد که نادرمیرزا پسر شاهرخ افشار به دستور فتحعلی شاه قاجار (حک: 1211 – 1250 ق/ 1797 -1834 م) کشته شد و حاکمیت سیاسی افشاریان به پایان رسید. هدف این اثر، روشن شدن بخشی کوتاه، اما مهم از تاریخ ایران و بررسی وقایع و علل آشفتگی و هرج و مرج سیاسی خراسان در این دوران و پرداختن به سیاست حکمرانانی است که به عنوان جانشین نادرشاه هریک چند صباحی نه چندان طولانی، در مشهد بر مسند قدرت نشستند، اما به سبب ناکارآمدی و ناتوانی در اداره امور سرانجام به دست قاجارها از بین رفتند. به روال دیگر تحقیقات تاریخی، روش کار در این کتاب مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است که مقایسه منابع اصلی در درجه نخست و سپس مأخذ و مطالعات دیگران و نهایتا تحلیل و بررسی داده‌ها مد نظر بوده است. همچنین اشخاص، مکان‌ها، اقوام، قبایل و ملل و کتاب‌ها و مقالات در پایان کتاب آمده است.   کتاب «تاریخ سیاسی خراسان در دوره جانشینان نادرشاه افشار» تالیف هدی سیدحسین‌زاده در 269 صفحه به بهای 110000 هزار تومان از سوی نشر هفت‌وادی منتشر شده است. آموزش آشپزی و مطالب جالب جدید...