دانه‌ی قهوه‌ی روبوستا: حقایق، طعم‌ها، آروما و تصاویر

در این مقاله با معرفی قهوه روبوستا و تفاوت آن با عربیکا با ما همراه باشید.

معرفی

قطعا قهوه در تمام دنیا به عنوان شروع کننده‌ی روز شناخته می‌شود. با گذر زمان، شرکت‌ها و کمپانی‌ها با استفاده از متود‌ها و روش‌های جدید، نوشیدنی‌های بسیاری که بر پایه‌ی قهوه هستند را به بازار و منو‌ها عرضه کردند، پس منکر اینکه قهوه محبوب‌ترین نوشیدنی جهان است، نمی‌شویم. با این حال، تعداد کمی از ما وقت برای شناخت دانه‌ها صرف می‌کنیم و تنها قهوه مرغوب مورد سلیقه‌ی خود را خریداری، خورد و در ظرف مخصوص جایگذاری می‌کنیم. قهوه‌ای که به طور روزانه از آن لذت می‌بریم، در دو نوع مختلف عربیکا و روبوستا، که تشخیص آن‌ها بسیار ساده است، سرو می‌شود. دانه‌های عربیکا در شرایط سخت و ارتفاعات بالا کشت می‌شود و طعم نرم و دل‌نشینی دارد، به همین دلیل محبوب‌ترین نوع دانه در جهان عربیکا می‌باشد. با این حال دانه‌های روبوستا (Robusta) یکی از جان‌سخت‌ترین دانه‌ها شناخته می‌شود و تحمل بیشتری نسبت به شرایط بد آب و هوایی دارد. متاسفانه، طعم قوی تلخ و ترشی (Acidity) بالای روبوستا، دلیل محبوبیت پایین آن شده اما با این حال به عنوان دانه‌ی مناسب برای قهوه‌ی اسپرسو، مخصوصا در ایتالیا که اکثر نوشیدنی‌های سرد و گرم بر پایه‌ی اسپرسو می‌باشند، شناخته می‌شود. در ادامه به زوایای مختلف و دلیل کم‌لطفی مصرف‎‌کنندگان به این نوع دانه خواهیم پرداخت.

تاریخچه‌ی دانه قهوه‌های روبوستا

روبوستا اولین بار در دوره‌ی ۱۸۰۰ میلادی در کونگو دیده شد و با گذر زمان در اوگاندا، داخل جنگل‌های اطراف رودخانه‌ی ویکتوریا نیز به صورت رشد طبیعی رویت شد. با این حال دلیل اصلی مشهور شدن روبوستا، معرفی آن در کونگو بود. برخلاف عربیکا، گیاه روبوستا می‌تواند در اتفاعات کم رشد کند. بعد از اینکه بیماری زنگ قهوه (Coffee Rust disease) در سال ۱۸۶۹ در کلونی سیلان ویرانی به بار آورد و تا سال ۱۸۷۶ تمامی کشتزار‌های کم کیفیت در جزیره‌ی جاوا از بین رفتند، دانه‌های روبوستا به جنوب و جنوب‌ شرقی آسیا معرفی شدند. دانه‌هایی که جان سخت هستند، ارتفاع رشد هر گیاه به ۱۰ متر می‌رسد و در مقابل آفت، بیماری، قارچ‌ها و انگل‌ها دوام بالایی دارند. روبوستا به تولد دوباره‌ی قهوه در این مناطق کمک زیادی کرد. به لطف جان سختی روبوستا، کشت آن در مناطقی مانند آسیا و شمال برزیل افزایش یافت. کشورهای زیادی با دیدن این افزایش شروع به کشت روبوستا کردند و در اوایل قرن ۲۱ ویتنام به عنوان بزرگترین تولید کننده‌ی دانه‌ قهوه‌ی روبوستا شناخته شد.

انواع مختلف دانه قهوه‌های روبوستا

روبوستا به ۲ دسته‌ی اصلی نگاندا (Nganda) و ارکتا (Erecta) تقسیم می‌شود. نام نگاندا برای دسته گیاهانی به کار برده می‌شود که پهن و کوتاه رشد می‌کنند و در نقطه‌ی مقابل، ارکتا به دسته گیاهانی گفته می‌شود که از عرض کمتر و طول بیشری برخوردار هستند. یکی از خصوصیات قابل توجه روبوستا، متقابل و پیوندی بودن نوع گرد‌افشانی آن در طبیعت می‌باشد. بسیاری از این هیبرید‌ها (Hybrids) برای مثال، کاتیمور (Catimor) و سارشیمور (Sarchimor) در مراحل بسته‌بندی و فروش به عنوان عربیکا شناخته می‌شوند. با این حال، حضور سازه‌ی ژنتیکی روبوستا در آن‌ها باعث آسودگی کشت و افزایش تحمل نسبت به مریضی و آب و هوای سخت در این نوع گیاه‌ها می‌شود.

روبوستا، پسر‌عموی عربیکا

در طول صده‎ها، از روبوستا به عنوان پسرعموی کم‌محبت عربیکا یاد می‌شود و محبوبیت آنچنانی بین دانه‌های قهوه ندارد، اما جالب است بدانید، تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که عربیکا و روبوستا هیچ ارتباط ژنتیکی ندارند و محققان با استفاده از هیبریدی به نام تیمور (Timor) که اولین بار در اواسط قرن ۲۰ کشف شد، به این نتایج دست پیدا کردند.

طعم دانه قهوه‌های روبوستا

وقتی صحبت از طعم شناسی قهوه‌های روبوستا می‌شود، این کار به دلیل تفاوت در نوع کشت، آب و هوای مختلف مناطق، نوع پروسه کردن و چندین متغیر دیگر کمی دشوار می‌شود. دلیل این تفاوت عظیم روبوستا با عربیکا، مستقیما به جان سخت بودن آن مربوط می‌شود. چون تقریبا تحت هر شرایطی رشد می‌کند، با ظرافت کمتری چیده می‌شود و اکثرا از روش خشک (Dry-process) برای پروسه کردن آن استفاده می‌شود. با در نظر گرفتن تمامی این موارد، می‌توان از روبوستا به عنوان قهوه‌ای بدقلق و تلخ یاد کرد، حتی در بعضی موارد، مصرف‎کنندگان طعم سوختگی را تجربه می‎‌کنند. در مجموع، روبوستا یک قهوه‌ی پر طعم و غنی می‌باشد که از طعم‌های متعدد آن می‌توان به شکلات تلخ، آجیلی (بخصوص بادام) یا حتی چوب و خاک، اشاره کرد. دانه‌های روبوستا از اسید‌های بیشری نسبت به دانه‌های عربیکا برخوردار هستند، به همین دلیل طعم بولد (Bold) و قوی‌تری دارند. در بیشتر موارد، دانه‌های روبوستا به دلیل داشتن منشأ رشد واحد با طعم‌های چوبی و خاکی حاضر می‌شوند. با این حال روبوستا همیشه ته‌مزه‌ی شکلاتی خود را حفظ می‌کند.

نقطه قوت‌های دانه قهوه‌های روبوستا

وقتی بحث از نقاط قوت روبوستا می‌شود، موضوع‌های متعددی برای بررسی وجود دارد. ما با بررسی قدم به قدم به درک بهتر و دلیل محبوبیت قابل توجه این نوع دانه، به شما کمک می‌کنیم.

جان‌سختی

بله! با اینکه در این مقاله زیاد به جان‌سختی روبوستا اشاره کردیم، اما یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت آن بین کشاورزان همین می‌باشد و پهنای کشت این نوع دانه را با داشتن دوام بیشری نسبت به مریضی، سخت نبودن شرایط کشت و ارتفاع کشت کم، افزایش چشمگیری می‌دهد.

آسانی در پروسه شدن

از آنجایی که از عربیکا به عنوان دانه‌ی اعلاء یاد می‌شود، قابل درک است که مراحل پروسه کردن دانه‌ی عربیکا طاقت‌فرسا و طولانی ‌باشد، چون از متود شستشوی خیس، که در مقاله‌ی عربیکا به آن اشاره شد، استفاده می‌شود. اما متقابلا، در پروسه‌ی دانه‌های روبوستا از متودی به نام پروسه‌ی خشک (Dry-Processing) استفاده می‌شود که دقت، زمان، و همچنین نیروی کمتری برای پروسه کردن نیاز دارد که به کشاورزان و تأمین‌کنندگان اجازه‌ی تولید بیشتری را می‌دهد. مراحل این متود به ترتیب چیدن، جدا کردن هسته از گیلاس و پهن کردن زیر نور آفتاب می‌باشد.

کافئین

هنوز از مقدار کافئین دانه‌های روبوستا صحبت نکردیم. در این مورد، قهوه روبوستا به عنوان قهرمان، برای دوست‌داران قهوه شناخته می‌شود! قهوه‌های روبوستا با داشتن مقدار تقریبی ۱.۶% الی ۳% در هر دانه، از ۲ برابر مقدار کافئین دانه‌های قهوه‌ی عربیکا، به بیدار نگه داشتن مصرف کننده در طول روز شناخته می‌شوند. بعضی برند‌ها مانند دث ویش (Death wish) در بسته‌بندی‌های خود، تنها از قهوه‌ی روبوستا استفاده می‎‌کنند و به عنوان قوی‌ترین قهوه‌ی جهان شناخته می‌شود.

قیمت و هزینه

اگر به نزدیک‌ترین کافه یا فروشگاه قهوه مراجعه کنید، متوجه بزرگ‌ترین تفاوت دانه قهوه‌های عربیکا و ربوستا، یعنی تفاوت قیمت آن‌ها می‌شوید. با اشاره به دشواری مراحل پروسه کردن دانه‌های عربیکا و آسان بودن پروسه کردن روبوستا، قابل درک است که زمان صرف شده برای دانه‌های عربیکا، دلیل قیمت بالای آن می‌باشد. ناگفته نماند که قهوه‌های عربیکا طعم نرم، دلنشین و شیرین‌تری دارند، بنابراین طعم هم تاثیر زیادی روی تفاوت قیمت دارد.

نقطه ضعف دانه قهوه‌های روبوستا

تنها نقاط ضعف دانه‌های روبوستا، محبوبیت کم آن‌ها به دلیل تلخی و اسیدیته‌ی زیاد آن است. اما این کمبود محبوبیت از طرف مصرف‌کنندگان می‌باشد و وقتی نوبت به کشاورزان می‌رسد، آبیاری طاقت‌فرسای گیاهان روبوستا کشاورزان را آزار می‎دهد. نم کردن و آبرسانی تنها عملی است که خود گیاه روبوستا از انجام آن محروم است، بنابراین اکثر کشت‎زارها در مناطق بارانی قرار گرفته‌اند.

سوالات متداول (FAQ)

چه چیزی به‌جز کافئین، باعث وجود آن در بسته‌های ترکیبی می‌شود؟

دانه‌های روبوستا، به دلیل داشتن مقدار ۲ برابر کافئین بیشتر نسبت به عربیکا، به سنگین‌تر شدن کرما (Crema) در فنجان‌های اسپرسو کمک زیادی می‌کند. کرما به لایه‌ی سنگین و خامه‌ای مانند روی قهوه‌های اسپرسو گفته می‌‎شود که حضور آن نه تنها در اسپرسو برای مصرف‎‌کننده خوشایند است، بلکه به باریستا برای اجرای آرت (Art) روی لته نیز کمک زیادی می‌کند.

کدام کشور‌ها بیشترین مقدار دانه‌ی روبوستا را تولید می‌کنند؟

ویتنام بیشترین مقدار روبوستا را تولید می‌کند، اما از رقبای ویتنام می‌توان به اندونزی، برزیل، کونگو، اوگاندا و هند اشاره کرد.

آیا روبوستا هم مانند عربیکا فواید پزشکی دارد؟

طبق آخرین مطالعات و تحقیقات پزشکی، مشخص شد که دانه‌های روبوستا از آنتی‌اکسیدان و اسید کلوروژن بیشتری نسبت به عربیکا برخوردار است که یه افزایش متابولیزم بدن و کاهش فشار خون کمک بزرگی می‌کنند.