مگر می‌شود ایران را بدون زن تصور کرد

پریسا ساسانی: شمال و جنوب ایران همواره از جمله مناطق مهم اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است و علاوه بر رخدادهای تاریخی و فرهنگی در این دو منطقه کشور، تنوع اقوام هم از ویژگی‌های این دو منطقه از کشور است. در طول تاریخ معاصر همواره حوداث مهم تاریخی در شمال و جنوب ایران رخ داده است.گروهِ ساختِ «پسران دریا» داستان دو پسر در دو منطقه شمال و جنوب کشور را روایت می‌کنند. داستان‌هایی که یک محور دارد: طلب مهر مادری. افشین هاشمی در این فیلم با بهره‌گیری از نماد عشق به وطن؛ ایران‌دوستی، عشق ورزیدن به زندگی و سلامت در روابط انسانی را مطرح کرده است. فیلم در دو بخش و یا به قول روایت متن موجود در تصاویر، در دو تِکه نوشته شده است. در تِکه اول روایت پسر شمالی با اسکندر نشان داده می‌شود و در تِکه دوم داستان پسر جنوبی با یُمنا روایت شده است. افشین هاشمی، نویسنده و کارگردان، مونا فرجاد بازیگر و بهروز نشان تهیه‌کننده «پسران دریا» با حضور در کافه خبرِ خبرگزاری خبرآنلاین درباره این فیلم و کم و کیف و شرایط تولید آن صحبت کردند. بخشی از آن‌چه را در این نشست گفته شد، می‌خوانید: درباره «پسران دریا» نقدهای خوبی دریافت شد که البته بخش مهمی از این نقدهای خوب به دلیل شرح استفاده درست از نماد در بیان تاریخ این دو منطقه و روابط محبت‌آمیز آدم‌های قصه این فیلم بوده است که این روابط انسانی موجود در فیلم با تقدیم «پسران دریا» به مردم حادثه دیده آبادان در اکران ویژه این فیلم بیش از پیش نمایان شد. خانم فرجاد فکر می‌کنید اشاره‌های نمادین به تاریخ شمال و جنوب کشور از کجا نشات گرفته است؟ مونا فرجاد: با توجه به شناخت خوبی که از افشین هاشمی دارم، به نظرم او نویسنده و کارگردانی است که تاریخ را خیلی خوب می‌شناسد و به سینما و ادبیات اشراف دارد. همان‌طور که هنرمندانی نظیر ناصر تقوایی، بهرام بیضایی و بیژن مفید را خیلی خوب می‌شناسد. بزرگانی که در ادبیات،‌ سینما و فرهنگ این سرزمین ریشه دوانده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را فراموش کرد. یا اصغر فرهادی که در میان نسل امروز محبوب و دوست داشتنی است و نمی‌توان از او یاد نکرد. مونا فرجاد، در فیلم «پسران دریا» در نقش زنی جنوبی به نام یُمنا بازی می‌کند خانم فرجاد به عنوان بازیگر در بخش دوم فیلم فکر می‌کنید چرا داستان پسربچه‌ها در شمال و جنوب ایران روایت شد؟ فرجاد: این دو خطه از سرزمین‌مان همیشه دست خوش حوادث گوناگون بوده است و می‌توان ساعت‌ها درباره آن حرف زد. ببینید وقتی به عنوان گردشگر به شمال یا جنوب سفر می‌کنیم، همیشه قسمت‌های تفریحی مورد توجه قرار می‌گیرد و کمتر مناطق و زندگی‌ِ بومی دیده می‌شود. در صورتی که جنوب قلب ایران است و منطقه‌ای نفت‌خیز که از سرمایه‌های ملی ما به شمار می‌آید و یا در شمال به دلیل شرایط آب و هوایی،‌ محصولات متنوع کشاورزی با رنگ و طعم متنوع به بار می‌نشیند و همه‌ کشور از محصولات آن تغذیه می‌کنند. برنج شمال، برنج جنوب، مرکبات شمال، مرکبات جنوب، ماهی شمال، ماهی جنوب و غیره. به همین دلیل اگر بگوییم این دو نقطه از سرزمین، شاه‌راه‌های وطن هستند، بیراه نگفته‌ایم. حتی از لحاظ فرهنگی و تاریخی این دو منطقه مهم هستند. ناحیه‌ مورد تصرف پرتغالی‌ها که همچنان به دره پرتغالی‌ها معروف است و یا تعرض روس‌ها در شمال و مبارزه مردان نهضت جنگل که همگی تاریخ‌ساز شد. بنابراین همیشه این دو جغرافیا دستخوش حوادث بودند؛ اما در کوران این حوادث یک ویژگی مهم داشته‌اند و آن حفظ داشته‌های فرهنگیِ خودشان است. این شیوه نگاه به حفظ میراث معنوی ریشه در اصالت زندگی مردم بومی دارد. کم و کیف حفظ داشته‌ها و اصالتی که از آن یاد می‌کنید در فیلم «پسران دریا» به واسطه نگاه زنانه بیان می‌شود. فرجاد: توجه به این نکته بازهم به نگاه افشین هاشمی به عنوان نویسنده برمی‌گردد. زیرا با شناخت از کارها و تجربه همکاری که با او دارم؛ می‌دانم که زنان در آثارش نقش مهمی داشته‌اند و هیچ‌گاه ابزار و وسیله برای قهرمان ساختن مردها نبوده‌اند. زن به ذات خود دارای هویت است و پیش برنده‌ داستان. در فیلم «پسران دریا» هم زن نقش پیش برنده دارد و زن و یا مادر به داستان پسربچه‌ها هویت داده است. به عنوان بازیگر در بخش جنوب، با توجه به فضای بومی این منطقه، صحبت از زنان و مردانی است که در ادوار مختلف تاریخی به پای ایران ماندند و بیشترین خدمت و بیشترین هزینه‌های مالی، معنوی و انسانی را داده‌اند. با این پیشینه تاریخی به فیلم «پسران دریا» برگردیم. فیلمی که خاستگاه زن و مادر و طلب کردن عشق از زن مطرح است و اساسا از نکاتی است که به صورت نمادین مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال در فیلم «پسران دریا» شخصیت یُمنا هم مادرانگی برای دختر خواهر خود می‌کند و هم زنی است که پسربچه فیلم دوست دارد او مادرش باشد و از طرفی خود زن که نسبت به پزشک محله احساس خوش‌آیندی دارد. از نگاه شما بازی کردن شخصیت یُمنا با این سه محور در بیان زنانگی، چگونه است؟ فرجاد: زمانی که افشین هاشمی این نقش را می‌نوشت قرار بر این بود که زن ناشنوا باشد و توانایی صحبت کردن نداشته باشد و قرار بود رابطه او با جامعه اطراف خود را با ناتوانی در شنیدن و صحبت کردن به تصویر بکشد. اما بعد ایده‌اش عوض شد که یُمنا باید کم دیالوگ باشد تا مخاطب بدون کلام حس او را بفهمد. فیلم «پسران دریا» و شما چطور کنار آمدید؟ فرجاد: ببینید برای من به عنوان بازیگر کار کردن در سکوت سخت‌تر است. چون وقتی بازیگر برای بازی در نقش حرف بزند خیلی راحت‌تر می‌تواند حس و پیام را منتقل کند. ولی وقتی قرار است حرف‌ها در دل نهان بماند و احساس بدونِ کلام منتقل شود، قضیه تا اندازه‌ای فرق می‌کند و نقشی که افشین در نظر داشت یک کاراکتر کم دیالوگ بود. آقای نشان اولین تجربه تهیه کنندگی در یک فیلم بلند داستانی خیلی خوب و در کنار یک حرفه‌ای رقم خورد. درباره تولید این فیلم توضیح دهید. بهروز نشان: قبل از فیلم «پسران دریا»، مستند سینمایی «ک آموزش آشپزی و مطالب جالب جدید...