۹ سال تلاش برای خلق و توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان

هفته گذشته خبر استعفای سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، منتشر شد و روز گذشته نیز روح‌الله دهقانی فیروزآبادی به سمت سرپرستی این معاونت رسید. با این تحولات عمر طولانی حضور ستاری در این سمت به سر رسیده و اکنون زمان مناسبی برای مرور کارنامه او در ۹ سال اخیر است.سورنا ستاری، دانشیار دانشگاه صنعتی شریف است که از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱ معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان بوده است. ستاری مدارک کارشناسی، کارشناس ارشد و دکترای خود در رشته مهندسی مکانیک را از دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرده و در دانشکده مهندسی انرژی و پژوهشکده علوم و فناوری انرژی این دانشگاه تدریس و پژوهش می‌کند.ستاری در سال ۱۳۹۲ به سمت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ریاست بنیاد ملی نخبگان منصوب شد و جوان‌ترین عضو کابینه حسن روحانی در دولت اول او بود. در مرداد ۱۳۹۶ نیز ستاری در سمت خود ابقا شد و چهار سال دیگر به فعالیتش ادامه داد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم و با حکم ابراهیم رئیسی، او همچنان معاون علمی رئیس‌جمهور باقی ماند.سورنا ستاری که تنها بازمانده دولت روحانی در کابینه رئیسی بود، پس از یک سال همکاری با دولت سیزدهم سرانجام در هفته گذشته در نامه‌ای به ابراهیم رئیسی از سمت خود کناره‌گیری کرد.مهم‌ترین رویه‌ها و اقدامات ستاری در این دوران ۹ ساله را می‌توان در چند کلیدواژه خلاصه کرد: اقتصاد دانش‌بنیان، زیست‌بوم دانش‌بنیان، نوآوری و بهره‌گیری از توان نخبگان ایرانی. بررسی اقدامات و اظهارات ستاری در این مدت نیز گواه همین مسئله است.حرکت به سوی اقتصاد دانش‌بنیانسورنا ستاری با یک نگاه متفاوت، نیاز کشور را در تغییر سمت‌وسوی اقتصاد کشور از اقتصاد منبع‌محور، که وابسته به نفت و درآمدهای نفتی است، به سمت اقتصاد مبتنی بر علم و نوآوری می‌دانست. تأکید او بر بهره‌مندی بیشتر از توان و ظرفیت نخبگان علمی و تشکیل استارتاپ‌ها نیز در همین راستا بوده است.هرچند این تنها دلیل تأکید بر لزوم ایجاد و توسعه کسب‌وکارهای استارتاپی نیست، اما معاون سابق علمی رئیس‌جمهور همواره بر این باور بوده که جوانان برای فعالیت در فضای شغلی و کسب‌وکاری بیش از سرمایه‌های نفتی باید به دانش و خلاقیت خود تکیه داشته باشند.ستاری با تلاش‌هایی که در حوزه فعالیت خود برای تحقق این هدف داشته است، در سال ۱۳۹۶ از رشد هزار درصدی استارتاپ‌های دانش‌بنیان خبر داد. او همچنین مسیر رشد این مدل جدید کسب‌وکاری را ادامه‌دار خوانده و اعلام کرد: «جوانان کشور به‌زودی در استارتاپ‌ها جای بسیاری از شرکت‌های بزرگ را خواهند گرفت.»البته تحقق چنین هدفی همواره نیازمند سرمایه‌گذاری و حمایت از استارتاپ‌ها بوده و هست. به همین دلیل معاون سابق علمی و فناوری رئیس‌جمهور در طول سال‌های گذشته با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی برای سرمایه‌گذاری بر اقدامات لازم در این زمینه تأکید داشته است. ستاری در مراسم افتتاحیه دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه به همین موضوع اشاره کرده و گفته بود:در خصوص تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم؛ از سه سال گذشته که همکاری خود را با سازمان بورس در قالب بازار ایده و اختراعات آغاز کردیم، فکر نمی‌کردیم از رشد و توسعه قابل قبولی برخوردار شود.بنابراین، به نظر می‌رسد بسیاری از تلاش‌های ستاری در این حوزه با اعتقاد به لزوم تغییر بنیان‌های اقتصادی کشور ، از رویه‌های سنتی به رویه‌های مدرن، صورت گرفته است. او در سال ۱۳۹۵ نیز در دیدار با رئیس سازمان بورس از قطعی بودن موضوع تحول اقتصاد کشور تحت تأثیر فعالیت مجموعه‌های دانش‌بنیان خبر داده و اعلام کرد: «شرکت‌های دانش‌بنیان در دنیا پیشتازی می‌کنند و صنایع را پشت سر گذاشته‌اند و همین اتفاق در اقتصاد ایران نیز رخ خواهد داد.»ماحصل تمام این تلاش‌ها و اقدامات رشد قابل توجهی است که در سال‌های اخیر برای مجموعه‌های دانش‌بنیان در حوزه اقتصاد رخ داده است. براساس آمارهای موجود، اقتصاد دانش‌بنیان از سال ۱۳۹۸ تا امروز رشد ۴۵۰ درصدی را تجربه کرده و در این سال‌ها سهم شرکت‌های این حوزه از کل اقتصاد کشور به بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد رسیده است.رشد میزان صادرات محصولات دانش‌بنیان از دیگر دستاوردهای مهم دوران فعالیت ستاری است. آمارهای صندوق نوآوری و شکوفایی حاکی از آن است که شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان کشور به ۷۰ کشور دنیا محصول صادر کرده و در سال گذشته، ۸۰۰ میلیون دلار صادرات داشته است.گام‌های برداشته‌شده برای ایجاد ‌زیست‌بوم دانش‌بنیانمجموع تلاش‌ها و اقدامات معاونت علمی و فناوری در سال‌های گذشته معطوف به تحقق یک زیست‌بوم دانش‌بنیان در کشور بوده است. فراهم کردن شرایط برای توسعه استارتاپ‌ها، راه‌اندازی صندوق‌ها برای کمک به پیشرفت فعالیت‌های دانش‌بنیان، راه‌اندازی خانه‌های خلاق و تلاش برای مصوب شدن قوانین برای توسعه این حوزه همگی از جمله اقدامات در راستای ایجاد و توسعه این زیست‌بوم بوده است.ستاری شکل‌گیری این زیست‌بوم را مهم‌ترین ضرورت تحول اقتصاد کشور معرفی کرده:لازمه تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و جامعه استارتاپی، ایجاد زیست‌بوم کارآفرینی است. آن‌چه در این حوزه می‌تواند ساختار اقتصادی را شکل دهد حرکت هماهنگ و رو به جلوی تمام بخش‌های این زیست‌بوم است.با اتخاذ چنین رویکردی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان که پیش از دوران ۹ ساله حضور سورنا ستاری در معاونت علمی ریاست جمهوری به ۱۰ مورد هم نمی‌رسید، در دوران مسئولیت او افزایش قابل توجهی را تجربه کرد. امروز مجموعه‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلفی از جمله ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته؛ دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان؛ فناوری اطلاعات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای؛ فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی؛ صنایع فرهنگی، خلاق و علوم انسانی و... فعالیت دارند.آمارهای منتشرشده توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نشان می‌دهد تعداد این مجموعه‌های دانش‌بنیان فعال در عرصه‌های گوناگون اکنون به حدود ۷ هزار و ۸۷ مجموعه رسیده و بدین آموزش آشپزی و مطالب جالب جدید...